کلمه آتوپیک به چه معناست؟
لغت “آتوپیک” گروهی از بیماری‌های توام با آلرژی را در بر می‌گیرد که اغلب چند نفر از اعضای یک خانواده را مبتلا می‌نماید. این خانواده‌ها ممکن است به آلرژی‌هایی نظیر تب یونجه (حساسیت فصلی)، حساسیت به گرده گیاهان، آسم یا ضایعات پوستی به نام درماتیت آتوپیک (اگزمای سرشتی) مبتلا باشند. درماتیت آتوپیک در تمام نقاط دنیا بسیار شایع است. اگرچه این بیماری در هر سنی ممکن است پدید آید ولی در شیرخواران و بچه‌ها بسیار شایع‌تر است. بیماری درماتیت آتوپیک معمولاً در سنین کودکی و گاهی تا قبل از سن ۲۵ سالگی خود به خود بهبود می‌یابد. ولی بعضی از بیماران در تمام عمر خود از این مسئله رنج می‌برند. در این گونه موارد معمولاً هم بیمار و هم پزشک از تداوم درمان و سماجت بیماری خسته و عاجز می‌شوند.
علایم اگزمای سرشتی چیست؟
اغلب بیماری در سنین شیرخوارگی بروز می‌کند. ضایعات خارش دار، ترشح دار و دلمه بسته عمدتا در گونه‌های بیمار پدید می‌آیند ولی این ضایعات در هر جای دیگر هم می‌توانند وجود داشته باشند. برای رهایی از احساس خارش، کودک ممکن است گونه‌ها و سایر مناطق مبتلا را با دست بخاراند یا سر و صورتش را به بالش یا هر چیزی که در دسترس دارد بمالد. والدین باید بدانند که اغلب شیرخواران قبل از رسیدن به سن دو سالگی از این بیماری خلاصی می‌یابند. ولی درمان مناسب می‌تواند در کنترل بیماری بسیار سودمند بوده و تحمل آن را تا وقتی که گذشت زمان مسئله را حل کند، راحت‌تر نماید. اگر بیماری ادامه یابد یا پس از سن بروز نماید، پوست تمایل کمتری به قرمزی، تاول زدن، ترشح و دلمه بستن دارد. در عوض، ضایعات به صورت نواحی خشک، قرمز متمایل به قهوه‌ای ضخیم و خارش دار بروز پیدا می‌کند. بعضی بیماران آن قدر پوست خود را می‌خارانند تا زخم می‌شود. در این حالت، سد دفاعی پوست خدشه دار شده و ممکن است به عفونت پوست منجر شود. در نوجوانان و بالغین جوان، ضایعات بطور مشخص در نواحی خم آرنج و پشت زانو، قوزک و مچ پا، صورت، گردن و نیز قسمت‌های بالایی قفسه سینه پدید می‌آیند. درمان مناسب، به موقع و مداوم می‌تواند موجب آسودگی بیمار شده و نیز شدت و دوره بیماری را کاهش دهد.
چه عواملی می‌توانند باعث تشدید اگزمای سرشتی شوند؟
پوست بیماران مبتلا به اگزمای سرشتی نسبت به بسیاری از عوامل می‌تواند واکنش نشان دهد مانند تغییرات سریع دمای محیط (سرما و گرما)، خشکی هوا، ورزش سنگین، برخی غذاها، سایش با لباس، عفونت‌ها، آفتاب و استرس‌های عصبی از جمله این عوامل هستند. البته میزان حساسیت پوست نسبت به عوامل فوق در افراد مختلف متفاوت است.
نقش غذاها در ایجاد بیماری چیست؟
آلرژی غذایی تنها در حدود ۱۰ درصد از بیماران دیده می‌شود. اگرچه بعضی از غذاها (مانند تخم مرغ، شیر گاو، ماهی، آجیل خصوصا بادام زمینی، سویا) موجب تشدید حملات این بیماری به خصوص در شیرخواران و کودکان می‌شوند ولی حذف کامل این غذاها از رژیم غذایی مبتلایان، به ندرت موجب کاهش علایم یا بهبودی خواهد شد. اگر روش‌های درمانی مختلف در بیماران بی نتیجه باشد می‌توان بطور آزمایشی این مواد را از رژیم غذایی حداقل برای یک تا دو هفته حذف کرد و نتیجه را مشاهده نمود. همچنین از مصرف هر گونه غذایی که بر اثر تجربه به بیمار یا والدین او ثابت شده است که در ایجاد یا تشدید ضایعات مؤثرند باید اجتناب شود. فاصله زمانی بین مصرف غذای آلرژی زا و تشدید ضایعات معمولاً ۱ تا ۲ ساعت است. برخی متخصصین توصیه می‌کنند که مادران شیرده و شیرخواران مبتلا به اگزمای سرشتی تا سن یک سالگی از این مواد غذایی استفاده نکنند.
عوامل محیطی چه نقشی در کنترل بیماری دارد؟
اجتناب از تماس با بعضی از مواد موجود در هوا و نیز گرد و غبار می‌تواند به طور چشمگیری سبب تخفیف علایم شود. گرد و غبار و اشیایی که گرد و غبار را در خود نگه می‌دارند (نظیر بالش پر، کوسن، پرده، فرش، روکش مبل، بعضی از اسباب بازی‌ها و پشم) می‌توانند سبب تشدید بیماری شوند. لذا محل زندگی باید ساده و فاقد محل‌های تجمع گرد و خاک باشد.
از نگه داشتن گل و گیاه و حیوان باید اجتناب نمود.
ملحفه‌ها باید مرتب شسته شده و محل‌های تجمع گرد و خاک گردگیری شوند.
مواد آرایشی، عطریات، اسپری‌ها (حشره کش و خوشبو کننده) و دود سیگار می‌توانند باعث تشدید اگزما شوند و باید از تماس با آن‌ها اجتناب شود.
آیا آزمایش‌های آلرژی برای پیدا کردن دلیل ایجاد اگزمای سرشتی ارزشی دارند؟
تشخیص اگزمای سرشتی اغلب بالینی است و تست‌های پوستی ارزش پایینی دارند. آزمایش خون نیز در موارد کمی به تشخیص کمک می‌کند.
اگزمای سرشتی چه مراقبت‌هایی لازم دارد؟
خشکی پوست یکی از مشکلات شایع بیماران بوده و زمینه ساز بروز ضایعات اگزمایی نیز می‌تواند باشد. برای کنترل خشکی پوست می‌توان از یک دستگاه بخور (ترجیحاً بخور سرد) استفاده نمود. در صورت عدم دسترسی به آن می‌توان یک ظرف دهان گشاد آب را روی بخاری یا شوفاژ قرار داد.
استحمام باید به حداقل دفعات لازم و به مدت کوتاه صورت گیرد و از استفاده از آب داغ اکیداً خودداری گردد.
از کاربرد کیسه حمام و صابون‌های معمولی باید اجتناب کرد.
هنگام خشک کردن بدن، حوله را نباید روی پوست مالید بلکه باید با گذاشتن حوله روی پوست، آب آن گرفته شود.
حداکثر تا ۳ دقیقه پس از استحمام باید کل پوست توسط پمادهای مرطوب کننده چرب شود تا از تبخیر آب پوست جلوگیری گردد.
با پزشک خود در مورد کرم‌ها، لوسیون‌ها، شامپوها و سایر محصولات بهداشتی آرایشی که استفاده می‌کنید مشورت کنید تا در صورتی که مواد تحریک کننده‌ای در آن‌ها وجود دارد شما را از آن آگاه کند و ترجیحا تنها از از شوینده‌ها، کرم‌ها و لوسیون‌های مرطوب کننده که پزشکان متخصص پوست و مو توصیه می‌کنند استفاده کنید.
از پوشیدن لباس‌های خشن، تنگ، چسبان و پشمی خودداری کنید. لباس‌های نخی و کتانی در این میان بهتر هستند.
تغییرات ناگهانی دما و هر گونه فعالیتی که موجب تعریق شدید شود سبب بدتر شدن احساس خارش و اگزما می‌شوند.
از آنجا که خاراندن پوست موجب آسیب بیشتر به آن و تشدید اگزما می‌شود باید سعی شود به جای خاراندن، با فشار دادن پوست احساس خارش را کنترل نمود.
گاهی نیز ترکیبات حاوی کورتیکواستروئید برای بیماران تجویز می‌شود.
برای تخفیف علایم، داروهای خوراکی از قبیل آنتی هیستامین ها هم به بیمار داده می‌شوند.
آنتی بیوتیک های خوراکی تنها در صورتی باید مصرف شوند که وجود عفونت در پوست برای پزشک محرز باشد.
در موارد مزمن، پزشک متخصص پوست و مو ممکن است دستور استفاده از نور ماوراء بنفش را برای بیمار صادر کند.
از مصرف داروهای حاوی کورتون خوراکی تا آنجا که ممکن است باید خودداری کرد. ولی اگر همه روش‌های درمانی دیگر بی نتیجه بودند، پزشک ممکن است از کورتون خوراکی هم برای درمان بیمار استفاده کند. همان گونه که مصرف بی‌رویه کورتون مضر است، ترس از آن و عدم مصرف آن علیرغم تجویز پزشک هم اشتباه است.
